Aile Danışmanlığı  Nedir?

       Hepimiz kendine özgü yapısı olan biçimlenmiş bir ailenin içinde doğarız. Doğumumuzdan ölümümüze kadar geçen yaşam yolculuğumuzda ailede öğrendiğimiz ilişki kalıplarını bazen bilerek bazen de farkında olmadan aynen devam ettiririz.

          Aile terapisinde amaç ailenin tüm bireyleri arasındaki etkileşimi anlamak ve ortaya çıkarmak ve  sorunlu aile ilişkilerini yeniden yapılandırarak  aile etkileşimleri ibresini negatif yönden  pozitif yöne çevirmektir.

          Aile içinde yaşanan problem anne, baba, çocuklar veya geniş ailenin diğer üyelerini de içine alıyorsa bu durumda aile terapisi yapılır. Aile terapisine anne, baba, çocuk ya da diğer aile üyelerinin de katılımı gerekebilir.

          Evlilik terapisinde ise eşler arasında oluşan sorunlar ele alınıp incelenir ve çözümlenir. Çocuklar ya da aile üyelerinden birinin terapiye katılımı gerekmeyebilir

          En genel anlamı ile aile: anne, baba ,çocuklar dede hala ve diğer geniş aile bireylerinden oluşan bir sistemdir. Her sistem de kendi kendini yönetmeye programlıdır. Aile sistemindeki her üyenin bir davranışı diğer aile üyelerini etkiler. Diğer aile üyelerinden her birinin davranışı bu kişinin tutum ve davranışlarını etkiler.

          Aile üyelerinden herhangi birinin davranışındaki bir değişiklik ailedeki diğer kişilerin davranışlarını etkiler. Her aile sisteminde aile üyelerinden her biri diğerlerinin davranışlarını denetlemeye ve yönetmeye çalışır. Bu nedenle aile de bir değil aile üyesi sayısı kadar  gizli yönetici vardır. Gerçi içinde yaşadığı kültür aile sistemine genel bir çerçeve ve sınır koymasına rağmen yine de bir aile sisteminin sınırları ve dengesini esas belirleyici değildir.

          Bir aile sistemindeki karmaşık ilişkileri ve bu ilişkilerin inceliklerini anlayabilmek için bazı şeylerin enine boyuna tartılıp biçilmesi gerekir. Bunlardan birincisi aile üyelerinden birinin davranışlarındaki bir değişiklik belirli sınırları aştığı zaman diğer aile üyeleri veya üyelerinden biri buna tepki gösterir.

          İkincisi aile üyelerinden her birinin yönetici durumunda olması kaçınılmaz olarak onları belirli durumlarda birbirlerine karşı  güç savaşımına girmeye zorlar.

          Üçüncüsü bir  aile sistemindeki çatışmayı kavrayabilmek için yalnızca bunların bilinmesi yeterli değildir. Çünkü bütün bu kavramlaştırmada karı koca arasındaki etkileşimin farklı düzeyleri arasındaki inceliklere hiç dokunulmamıştır ki esas mesele de oralarda yatmaktadır.

          Bir aileyi yeterli bir şekilde inceleyip anlayabilmek için en az üç ayrı mercekle bakmaya ve görmeye ihtiyaç vardır.

1-  Bir kişinin(aile üyelerinden biri) davranışları ve iletişim taktikleri.

2-  İki kişi arasındaki etkileşim ve karşılıklı olarak kullanılan iletişim örüntüleri.

3-  İki veya daha fazla kişi arasında oluşan etkileşim örüntüleri.

          Aile de iletişim örüntüsünü yeterli bir şekilde anlayabilmek için aile üyelerinin birbirlerinin davranışlarını karşılıklı olarak nasıl etkilediklerinin ve aralarındaki sistemin dengesinin anlaşılması gerekir. Bu tür bir yaklaşımda bir aile insanlardan oluşan bir topluluk değil bir sistem olarak ele alınmalıdır.  Ancak o zaman aile sisteminin ince nüansları ve çatışmaların doğmasına ve sürmesine hizmet eden etmenler görülebilir ve ortadan kaldırmak için gerekli önlemler alınabilir. Bu yapılmadığı takdirde aileye sistemsel açıdan yaklaşılmadığı takdirde  aile üyeleri arasındaki çatışma döngüselliklerini yaratan etmenlerin görülmesi ve bu etmenlerin ortadan kaldırılması oldukça güçleşir.

          Örneğin aile yalnızca çocuğun üzerine odaklanır ve çocuğun yaramazlık yapması belirli yöntemlerle önlenirse aile sistemi çocuktaki bu değişime uyum gösterebilir. Ancak aile sistemini ayakta tutan temel çarklar değişmediğinden aile arasındaki çatışma döngüsellikleri sürer. Kısacası özünde aile sistemi daha sağlıklı yönde değişmemiş olur.

          Aile terapisinin bir diğer özelliği de her ailede birbirlerini karşılıklı olarak yönetmeye çalışan alt sistemlerin bulunmasıdır. Bunlar: ana baba alt sistemi, çocuklar alt sistemi, yakın akrabalar alt sistemi olarak sıralanabilir Örneğin ana, baba ve çocuklar arasındaki hizipleşmeler ya da yakın akraba ve dostlar her ailede bulunan alt sistemlerdir.

          Ailede ana baba alt sistemi temel sistemdir hiyerarşik olarak en tepededir. Aile işlevselliğinin kader çizgisini çeken de ana baba alt sistemidir.

          İşte aile çatışmalarının en önemli nedenlerinden biri de bu aile sistemlerindeki bozulma ve kaymalardan oluşur. Ana baba alt sistemi temel sistemdir. Çocuklar ve yakın akrabalar bir başka alt sistemdir. Örneğin Yakın akraba alt sistemi ana baba alt sisteminin  yerine geçerse ya da ana baba alt sistemi yok veya işlevsizse o ailede ister istemez sorunlar veya çatışma çıkar.

          Aile sorunlarının çözümünün güçlüğü de bu aile sistemleri noktasında düğümlenir.  Bilindiği gibi bir sistemdeki yöneticilerin görevi yönettikleri sistemin değişmesini önlemeye çalışmaktır.  Bir anlamda aile üyelerinden her biri de usta bir yönetici olduğundan tüm aile bir sistem olarak değişmeye karşı çıkmaya ve direnmeye çalışır.

          Aile üyelerinin birbirlerinin davranışlarındaki değişmeye direnç göstermeye çalışmalarının aile sisteminin değişmesi açısından paradoksal bir özelliği vardır. Aile üyelerinden birisi aile sistemini değiştirmeye çalıştıkça bu kişi ister istemez aile sisteminin dengesini sürdüren kuvveti de harekete geçirmiş olur.

          Mutsuz ailenin trajedisi de bu paradoksal özellikten kaynaklanır. Bilindiği gibi bir ailede mutsuzluk arttıkça aile üyeleri aile sistemini değiştirebilmek için çok çaba harcarlar. Ama ne yazık ki harcadıkları bu çaba karşılığında aile sisteminin sürmesini sağlayan kuvvetleri de harekete geçirmiş olurlar.

          İki veya daha fazla kişiyi aralarındaki ilişkiler açısından incelemek tek bir kişiyi inceleyip anlamaktan çok daha zor  karmaşık ve çok yönlüdür. Bir karı koca arasındaki ilişkide adamın edilgen kadının da aktif olduğunu belirlemek sadece devede kulaktır. Bu karı koca arasındaki ilişki ve etkileşimin inceliklerini anlamak esastır. Çünkü karı koca etkileşimleri aile sisteminin en önemli alt sistemidir.

          Örneğin çocuk yemek masasında yaramazlık yapacak olsa baba çocuğa söylenir anne hem araya girerek babaya söylenir. Çocukla uğraşmayı bırak o her zaman uslu yeter ki görecek göz olsun der. Buna karşılık baba da tamam tamam kapat çeneni bir şey söylemiyorum der. Bunun ardından anne babaya ters ters bakar. Böylece aradaki sürtüşmeler ve çatışmalar sürer gider. Ailedeki sürtüşme ve çatışmalar sürüp giderken çocuklarda görülen sorunlarda sürüp gider. İşte çocukların pek çok zaman aileden bağımsız olarak terapistlere götürülüp götürülüp sorunlarının halen devam etmesinin en önemli sebeplerinden biri budur.

          Bilindiği gibi bir ailede zaman zaman ana baba ve çocuklar arasında işbirliği sorunları çerçevesinde çatışmaların ortaya çıkması doğaldır. Bundan kaçınmak hemen hemen kaçınılmazdır. Buradaki temel dinamik işbirliği oluşturma sürecinden  kaynaklanan sorunların her ailede farklı olması ve bu sorunların her ailede farklı şekillerde çözümlenmesinin farklı insanları yaratacağı gerçeğidir. Örneğin ana oğul babaya karşı bir koalisyon kurabilirler. Bazen de bu tür bir cephenin kurulmasına baba zemin hazırlayabilir. Bir başka ailede annesi oğlunu kendisi ile bir koalisyon kurmaya zorlayabilir. Oğlan bu tür işbirliğine girmeye gönüllü olmayıp direnirse anne-oğul arasında çatışma çıkabilir.

          Aile terapisinin en kıymetli ve verimli yönü  bireysel görüşmelerde elde edilemeyen ailenin her bir üyesini ilgilendiren etkileşimsel bilgiyi en hızlı şekilde toplama olanağında gizlidir. Zaten ailenin iyi işlev görmesini belirleyen şey aile içindeki etkileşimin negatif yönde mi  pozitif yönde mi olduğuna bağlıdır.

          İlk aile terapisi seanslarında amaç mevcut sıkıntının kapsamlı bir öyküsünü almak aile alt sisteminde kaymaları yeniden organize etmek,  aile bireylerinin birbirleri ile olan etkileşimlerini incelemek ailede işlevsel olmayan noktaları tespit etmek işlevsel olmayan örüntülerin negatif aile etkileşimlerinden kaynaklanıp kaynaklanmadığını değerlendirmektir.

          Bu nedenle aile terapisti aile terapisi yaparken aile görüşmelerinde aile veya kişinin yakınmalarına, aile üyelerinin sorunu nasıl algıladıklarına nasıl tepki gösterdiklerine ve nasıl başa çıktıklarına ve ailenin geçmişteki  ve şimdiki işlevsellik düzeylerine özellikle dikkat etmelidir.

           Aile terapisi (aile tedavisi)psikopatolojik aile ilişkilerini yeniden yapılandırmayı böylece işlevsel olmayan tanımlanmış belirtisel davranışları ortadan kaldırarak aile işlevselliğinin yeniden uyumlanmasını hedef alır

          Aile terapilerinde aile sorunlarına sadece kişinin iç psişik süreçleri çerçevesinde bakmanın yanı sıra ailenin gerçek ilişkilerindeki işbirliği sorunları açısından yakalaşılır. Bu yaklaşım şekli bir aile içindeki çatışma ve sorunların ortaya çıkmasına zemin hazırlayan etmenlerin net olarak daha kısa sürede tesbit edilmesine olanak verir.

Kaynaklar:
1-Haley, J (1979) leaving home:t- The therapy of disturbed young people.

2-Broum J, 1997. Sirculer questioning : on introductory guide journal of family therapy.

3.Gottman, J. , Levenson ,  R. And Woodin E (2001)
 Facial expressions during matrital conflict.     Journal of family communication.

Güldane KAVGACI
Aile ve Evlilik Terapisti & Cinsel Terapist